Jasypakõi ára 10hápe
Ko 2019pe jaromamdu'a 71 ary ojeguerosapukaihague Mayma Yvypóra Derécho Kuaaukapy, 30 ary ojejapyhyhague upe mitãnguéra, mitãrusu ha mitãkuña derécho rehegua Tetãnguéra Ñoñe'ẽme'ẽ ha upéichante avei 30 ary ho'ahague Stroessner dictadura.
Paraguáipeniko yvypóra derécho situ oñemarka upe dictadura stronista pypore rehe: gua'u oñemoañete ñande derechokuéra katu ñaikarãimíramo jahecháta hapo pypuku gueteri umi derécho tekotevẽvéva rehe oñepyrũ hag̃ua hetaite ñane retãygua rehe oikomeméva ha hetakuére. Péicha avei Estado ojopy oiméramo máva opu'ãséva iñe'ẽ térã oñorairõva iderecho rehehápe, peteĩteĩ térã oñondiveguáva.
Ñanemandu'ami: 1989pe ojei Stroessner tetã mburuvicháramo, katu upe dictadura ropyta opyta ymaite guaréicha. Noñembyaíri polisia ha militar reko oporohaviráva, Poder Judicial ko'ág̃a peve noñedemokratisái ha isãmbyky iviruhetávagui gueteri, nombokatúiva tetãyguakuérape ipojaijeývo imba'e tee rehe, ojepe'áva ichugui 35 ary pukukue, umíva apytépe yvy tuichaicha ojeheróva malhabidas, péicha avei ndojehavirái umi hetaite ñande rapicha derécho rehe opoko pypykúva. Mba'épa opyta hapykuerépe, oparei ñande rovápe ha ñanemotîndyséva rehegua. Umi oĩva'ekue mburuvicháramo Stroessner ndive ha iñemoñarekuéra, omysãivo kyhyje tetã tuichakue javeve, oisãmbyhy gueteri ñane retã. Kóva ko aty'i ome'ẽnte gueteri ohóvo ñane retã mba'e repy, ombohyrúvo hepykue pokarẽme vaípe, omomboriahuvévo imboriahúvape ha ombojoavy tuichavéntema orekopáva ha oreko'ỹva apytépe, ha ojehejareípype ojapyharapa tetã pokatu renda oĩhaguéicha. Paraguáipe omanda mafia ha narcopolítica.
Poder Judicial, Fiscalía, polisia ha militar-kuéra ojoaju oporohavira hag̃ua oykekóvo umi ipokatúva ropyta.
Paraguáipe ko'ág̃a oñepyrũmbaite oĩhaguéicha derécho jarekóva yvypóra háicha rehe ha oñeñangarekova'erãkuri he'iháicha ñande Léi guasu: i) tekombo'e rehegua, noñembokatúipype maymavévape ohupytývo tekombo'e mbyte pegua, mbo'ehaokuéra ho'apa jepe oĩ viru FONACIDEichagua ojeporuvaipáva pokarẽme, mbo'ehaovusu sa'ieterei ohupytýva ñane retã tuichakuépe, upéva he'ise hetaiterei mitãrusu ha mitãkuña oñemboyke ndaikatúi rehe oĩ ko tavaguasuháre oĩhápe umi mbo'ehaovusu ndaivirúi rupi; ii) ñane reko resãi rehegua derécho, mitã, kuña, kuimba'e, otyarõva omano ko'ẽko'ẽre ndaipóri rupi pohã térã pohãnohára hospitalpe; iii) mba'apo hekohatu ha hekojojáva rehegua derecho, mba’apohárape ojereko asyve ko’êko’êre ha ojejopyjopyve ijatyhakuéra, sindicato umíva, ohapejokpotávo toñembyaty sâ’ỹ rehe, patrón-kuéra opaga’i imba’apohára oisu’úva irokuetépe, Noñeñangarekói hekove rehe ha ombogue mba’apohára renonderâgui, oipe’a iñakâgui aipo jubilación; iv) kuña derécho oikovévo jejopy’ỹ/violencia’ỹ rehe, estadística niko omombe’u hetaveha kuña ojejukáva kuñahaguére ha avei mbarete jeporu kuña rehe, mba’apoha oîva oñangareko haĝua hese nombohovái oiméva denuncia oñemoĝuahêva; v) ñande rete ha ñande rekove rehegua derecho jarekóva, ñembyapoti-ojejapohaguéicha Stroessner tiémpope- ko’áĝaite peve ojejapo gueteri komisaria ha tapére; vi) Ñañe’ê sâ’ỹ rehe ha nañañemboykéivo rehegua derécho jarekóva, ojejoko TLGBIQ atyhakuérape oñemomýivo ha ojejopy mbaretépe ichupekuéra Estado guive voi hembiguái tukumbo rupive, akóinte oñemboyke añete gueteri indigenakuérape ha ojekuaauka heta hendáicha; vii) Jaikovévo ñande rekoha potîme rehegua derecho jarekóva, ñane retâ tuichakue javevéniko ojeitypáma ka’aguy, péina ko’áĝa umi okarusu tetâygua mba’évape avei oikoháicha Jardín Botánico-pe, hetaverei transgéniko ojeporu mburuvicha kuatia apoukapy rupive, jepe ojekuaa porâma mba’épa ogueru upéva, ombohasypa tapichakuérape ha avei omosêmba ñane retâygua hekohágui; viii) Jaiko porâvo rehegua derécho jarekóva, mboriahu apî niko ohupyty hetaiterei ñane retâyguápe, kuña, kuimba’é, mitâ ndohupytýiva okaru ha oñemonde haĝua hekópe; ix) ñande yvy ha ñande róga porâmívo rehegua derécho jarekóva, oîpype oñemomba’epavéva yvy rehe okaháre ha tavaha rupi avei mburuvicha omosêuka py’ỹive guive chokokue, indígena ha tavayguakuérape hekohágui, ohapývo mitâ kuatiahai guive; x) Ñane akâ sâ’ỹ, tekojoja ha toñemboguata hekópe rehegua derecho jarekóva, jarekopype tapicha oñemoka’irâiva, presos políticos ja’eha, tapicha oñembokotýva hekope’ỹ ha reiete hembiapo oipytyvo rehe jahechápa ndañamoañetéipa oñondivepa tekojoja ha joja reko ñane retâme, oñekriminalisa upehaguére.
Péicha jahechápype tuichaháichante ñande derechokuéra yvyporaháicha jarekóva situ, ñañeporandu: Ikatúpiko jaikovévo democracia-pe yvypóra derecho’ỹ rehe? Upe stronista pokatu oîva gueteri ñande apytépe piko ojokupyty democracia jaipotáva rehe?
Ndaipóri Paraguáipe yvypóra derécho jarekóva rehe oñepyrûva ha’eñorei, oîhaguéicha hapo stronismo-pe, jahechávo avei ñane retâ mboypýri mba’éichapa umi dictadura pypore ojepoi ipo pohyikue reheve ñane pehênguekuéra retâ ojepytaso añetéva idemocracia mombaretévo ári. Tekotevê ja’e avei ko’â Estado rembiapo oporomongyhyje ha oporohavirareireíva ha ipokarêtemíva rapykuèri oîha oykeko mbaretéva ichupe: EEUU mburuvicha oúvante.
Ko árape jaguerosapukái Poder Judicial ha Defensoría del Pueblo avei ombokatu ko’â derécho jarekóva yvyporaháicha opyrûmeme haĝua, ha ha’eva’erâkuri mba’apoha omoañetéva yvypóra derécho oîhaguéicha maymavépa ĝuarâ, ha ko’ýte oñangarekova’erâkuri umi ipokatu’ivéva ha oiko asyvéva rehe.
Péichante avei ñakondena ñane retâ mburuvichavete oyakâva Mario Abdo Benitez (ta’ýra), stronista pyahu, omboguata rehe polítika oporomoñembyhýiva ome’ê ha omondáva ñane retâygua mba’erepy opavave mba’éva.
Ñahenói opavave ñane retâyguápe, kuña ha kuimba’e, anitei jajeheja âichagua mba’evai poguýpe, jahechakuaávo ñande pokatu oîva ñande joaju ha jajapyhy umi derécho oipe’áva hikuái ñandehegui ko’â 30 ro’y pukukue jahupyty peve democracia añete, ñamomorâvo umi hetaite ñande rapicha oñorairôva’ekue hesehápe, hetaite kuña ha kuimba’e, hekovéjepe ome’êva Paraguái pyahu rehehápe, hesekuéra, ñanderehekuéra ha umi oútavakuéra rehehápe.
JAJERURE MBARETE DERECHO OÎHAGUÉICHA HA JA’E NDAJAGUEVIRICHÉNE NI MICHÎMI!
30 ARY: MANDU’A, JUICIO HA JEHAVIRA ÁRA